Neogotycki kościół w Trzeszczanach zostanie odnowiony. Poważne remonty zabytków planowane są także w gminie Hrubieszów

Neogotyckie świątynie powstawały na Zamojszczyźnie wcześniej niż w innych zakątkach kraju. Jednym z pierwszych, postawionych w tym stylu krajowych kościołów, była murowana świątynia w Wielączy. To budowla jednonawowa z dwoma zakrystiami przy prezbiterium. Jej budowę rozpoczęto w 1821 r. Pierwotnie przeznaczono ją nie tylko na cele sakralne. Miała także pełnić funkcję kolejnej nekropolii rodziny Zamoyskich.

Tak się jednak nie stało, gdyż Zamoyscy nadal mogli chować swoich zmarłych w zamojskiej kolegiacie; pozwoliły im na to carskie władze.

Ta maniera jednak się podobała, dlatego neogotyk rozkwitał. Do świątyń wzniesionych w tym stylu zalicza się monumentalny kościół parafialny w Komarowie-Osadzie (z lat 1904–1911), w miejscowości Mokrelipie (powstał w latach 1907–1913) czy np. wielki, widoczny z daleka, strzelisty kościół w Łopienniku Górnym. Także w Zamościu możemy znaleźć budowlę postawioną w stylu neogotyckim. To kaplica na miejscowym cmentarzu parafialnym. Powstała ona w latach 1917–1918 z fundacji Józefa Czernickiego. To jednak jedyny przykład takiej architektury w renesansowym mieście.

Potężne, murowane świątynie nie zawsze podobały się historykom sztuki, ale zwykle robiły potężne wrażenie na wiernych i przybyszach. Niektórzy z naszych rodaków neogotyk — a właściwie jego odmianę, styl „wiślano-bałtycki” — zaczęli nawet uznawać za „wytwór” rodzimy, narodowy.

Polskie świątynie neogotyckie stawiano zwykle z cegły. Miały one najczęściej „dwuwieżową fasadę”, blanki (zwieńczenia murów) i m.in. schodkowe szczyty (czyli ściany na wysokości poddasza tych budowli). Nie tylko neogotyk wpasowywano w nasze pola, lasy i swojskie opłotki. W tym czasie powstawały także gigantyczne świątynie neoromańskie. Na przykład w latach 20. ubiegłego wieku w Orłowie Murowanym stanęła wielka „bazylika” w tym stylu.

Parafianie Trzeszczan także zdecydowali się na budowę takiej okazałej, neogotyckiej świątyni. Inwestycję rozpoczęto w 1913 r. według projektu Stefana Szyllera (prace trwała do 1924 r.). Budowniczowie wykazali się dużym kunsztem. Ta trzynawowa świątynia ma 40 metrów długości i 24 szerokości. Jej wieża liczy natomiast 55 m. wysokości i góruje nad okolicą. Nadal można także podziwiać wieżyce, sklepienia i okazałe mury tego kościoła. Warto podkreślić, że wszystkie prace były wykonywane ręcznie. Obok wybudowano także okazałą dzwonnicę.

Niestety, czas zrobił swoje. Potrzebne były remonty tej okazałej świątyni oraz jej otoczenia. Teraz zostaną one wykonane. Samorządowi gminy Trzeszczany udało się wystarać o dotację na ten cel z Rządowego Programu Odnowy Zabytków: w wysokości 1 mln 50 tys. zł. Ma ona stanowić 98 proc. kosztów inwestycji. Resztę będzie stanowić wkład własny.

Nie tylko tam są powody do radości. Dotację z RPOZ otrzyma także m.in. gmina Hrubieszów. Akceptacje uzyskało dziewięć złożonych przez ten samorząd wniosków. W sumie do rozdysponowania będzie ok. 1,3 mln zł.

W jaki sposób? 422 tys. zł pójdzie na wymianę stolarki okiennej i drzwiowej w zabytkowym pałacu w Czumowie, 274 tys. zł gmina przeznaczy na remont budynku byłej kuźni w Stefankowicach, ponad 225 tys. zł - na remont kaplicy grobowej rodziny De Magura-Madan w Mienianach, 117 tys. zł - na remont organów kościelnych w Moniatyczach.

Na liście zaakceptowanych do dofinansowania wniosków znalazła się także: izolacja ścian fundamentowych kościoła parafialnego w Czerniczynie, renowacja kaplicy cmentarnej Grotthusów w Dziekanowie, roboty malarskie na dachu kościoła i dzwonnicy w Moniatyczach oraz wymiana pokrycia dachowego dzwonnicy przy kościele w Szpikołosach.

Odnowiona zostanie także kapliczka św. Jana Nepomucena w Moroczynie.