Niech będzie dusza jego zawiązana w woreczku żywych. Niezwykłe odkrycie w Janówce Wschodniej

O odnalezieniu owych macew w poniedziałek (20 września) poinformował Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków. Zgłoszenie na ten temat odebrano od ks. Franciszka Nieckarza, proboszcza parafii rzymskokatolickiej w Komarowie Osadzie. Poinformował on wówczas pracowników zamojskiej Delegatury WUOZ o odkryciu dokonanym przez swoich parafian w Janówce Wschodniej.

Zamiast remontu niespodzianka

Stało się to przypadkowo, podczas remontu kamiennych schodków w jednej z miejscowych kapliczek. Gdy owe stopnie zdemontowano, na ich odwrotnej stronie zobaczono „jakieś znaki”. Nie zostało to zignorowane. - Dobrze, że tak się stało – podkreśla ks. Nieckarz.

Kapliczka stoi na prywatnej posesji w Janówce Wschodniej. Józef Pokrywka, miejscowy radny zapewnia, że ma ona jeszcze przedwojenny rodowód.

- Na pewno jest bardzo stara. Zamiast remontu schodków wyszła jednak taka niespodzianka! Jak te macewy do nas kiedyś trafiły? Nikt już tego nie pamięta – mówi radny Pokrywka.

Pracownicy zamojskiej delegatury WUOZ przyjęli zgłoszenie. Przybyli do Janówki Wschodniej i stwierdzili, iż są to stare macewy oraz ich fragmenty (w sumie było ich dziesięć). Wszystkie zostały oczyszczone i zbadane. Uznano, że prawdopodobnie pochodziły z cmentarz żydowskiego w Komarowie Osadzie.

O tym znalezisku została powiadomiona także Wiesława Sieńkowska, wójt Komarowa Osady. Wówczas zapadła decyzja. Postanowiono, że nagrobki wrócą na swoje dawne miejsce. Jednak, co warto podkreślić, na starym cmentarzu żydowskim wykoszono najpierw chwasty (postarała się o to Anna Wojda, jedna z mieszkanek Komarowa Osady), a miejsce pod płyty odpowiednio przygotowano.

To ważna nekropolia. Cmentarz w Komarowie Osadzie został założony w pierwszej połowie XVII wieku. Dotychczas stał tutaj m.in. pomnik poświęcony pamięci żydów komarowskich. Można tam zobaczyć także kilkanaście kamiennych macew. Teraz dołączyły do nich kolejne nagrobki.

Postępował drogą dobrych

Kto był jednak pochowany pod macewami służącymi za schodki kapliczki? Część hebrajskich inskrypcji znajdujących się na odnalezionych nagrobkach udało się przetłumaczyć. Dokonał tego prof. Andrzej Trzciński. Na jednej z nich umieszczono np. nazwisko Kalmana ben Jehuda Lejby, który – jak głosi inskrypcja - zmarł w czwartek 22 marca 1855 r. Dowiadujemy się, że był to „uczony, nasz nauczyciel Kalman”. Ponadto znalazły się tam życzenia skierowane w stronę jego duszy. „Pamięć jego niech będzie błogosławiona. Niech będzie dusza jego zawiązana w woreczku żywych” – napisano na owej macewie.

Z innej inskrypcji wynika jedynie, iż zmarły odszedł z tego świata 23 grudnia 1859 r. oraz, że był to „mąż zacny i prawy”. Kolejna macewa stała kiedyś na grobie Aleksandra ben Awrahama, który zmarł 29 lutego 1968 r., a następna – na grobie Mordechaja Manesa ben Aleksandra (zmarł 3 lutego 1860 r.).

To nie jedyne tego typu odkrycia. W Grabowcu znaleziono niedawno także inną macewę, pod podłogą jednego z miejscowych domów (został wybudowany w latach 50. ub. wieku). Również stało się to podczas prac remontowych.

Wiadomo, że macewa pochodzi z przełomu XIX i XX wieku i upamiętniała grób nieznanego mężczyzny, który – jak wynika z inskrypcji - „postępował drogą dobrych”. Był także prawym mędrcem, „choć ubogim w lata”.